0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

1- Aşağıdaki cümlelerde büyük ünlü uyumuna aykırı kelimeleri bulunuz.

1. a)Suyun tazyikindençimler toprağa yapışmış.
2. b) Cesaretiylebütün çocuklara örnek olmuştu.
3. c) Ailesiolayı 30’dakihaberlerden öğrenmişti.
4. d) Cevaplanmasıgereken bazı sorular vardı.
5. e) Sabahleyinerkenden yola çıktım.
6. f) Ağlarkendudakları titriyordu.
7. g)Çanakkale şehitlerini rahmetleandık.
8. h) Yağmura yakalanmamak için koşarkendüşmüş.

Açıklama: Büyük ünlü uyumuna göre kalın ünlü ile (a, ı, o, u) başlayan bir kelime kalınla, inceyle (e, i, ö, ü) başlayan da inceyle biter. Burada bazı kelimelerde bu olmamıştır. “Sabahleyin, ağlarken, koşarken, 7.30’daki” kelimelerinde büyük ünlü uyumuna uymayan ekler vardır. “Çanakkale” kelimesi birleşik isim olduğu için büyük ünlü uyumu aranmaz. Birleşik ismi meydana getiren kelimeler ayrı ayrı değerlendirilebilir. Buna göre “kale” kelimesinin uymadığını söyleyebiliriz.

2- Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerdeki ses olaylarını ve ses olayı olmadan önceki durumunu yazınız.

1. a) Susuzluktan balkondaki bütün çiçekler sararmış.

Sararmış → sarı-armış: ünlü aşınması

1. b) Yazar, bu romanda çok fazla devrikcümle kullanmış.

Devrik → devir-ik: orta hece ünlüsü düşmesi

1. c) Edirne’de büyücekbir eve taşınmışlar.

Büyücek → büyük-cek: ünsüz düşmesi

1. d) Arabalar daracıkyoldan yavaşça ilerliyorlardı.

Daracık → dar-cık: ünlü türemesi

ilerliyorlardı → ileri-le-yorlardı: Bu kelimede iki ses olayı var. İleri kökünde ünlü düşmesi var. İsimden fiil yapma eki olan “-le” “-yor” ekinin etkisiyle ünlü değişimine uğramış. Bu ses olayına ünlü daralması denir; çünkü “e” geniş, “i” dar bir ünlüdür.

1. e) Ben bu renktenhiç hoşlanmam.

Renkten → renk-den: ünsüz benzeşmesi

1. f) Çocuklar neşeyle saklambaçoynuyorlardı.

Saklambaç → saklan-baç: dudak ünsüzlerinin benzeşmesi

1. g) Sönmeden yurdumunüstünde en son ocak.

Yurdumun → yurt-umun: ünsüz yumuşaması

3- Aşağıdaki cümlelerde orta hece ünlüsü düşen kelimeleri bulup karşılarına yazınız.

1. a)Nesli tükenmekte olan bazı hayvanlar koruma altına alınıyor. Nesli → nesil-i
2. b) Ali Bey’in, özrümü kabul edeceğini sanıyorum. Özrümü → özür-ümü
3. c) Nüfus kaydını, doğum yerinden oturduğu ilçeye naklettirdi. Kaydını → kayıt-ını; naklettirdi →nakil+ettirdi
4. d) Bu konuda senin de fikrini almak istiyorum. Fikrini→ fikir-ini
5. e) Soğuktan burnu kıpkırmızı olmuştu. Burnu → burun-u
6. f) Şehrin daracık sokaklarından hızla geçtik. Şehrin → şehir-in
7. g) Ortaoyunu sanatçıları belli bir metne dayanmadan rollerini oynar. Metne → metin-e

4-Nesin methedeyim bir kaşı kare

Sen açtın sineme onulmaz yare

Dünya tabip gelse derdime çare

Derdimin dermanı Lokman’a kalsın

Yukarıdaki dörtlükte aşağıda belirtilen ses olaylarının hangi kelimelerde olduğunu karşılarına yazınız.

Orta hece ünlüsü düşmesi: medih+edeyim→ methedeyim

Ünsüz benzeşmesi: açtın → aç-dın

Ünsüz yumuşaması: derdime → dert-ime, edeyim → et-eyim

Ünlü düşmesi: nesin → nesini

5- Aşağıdaki cümlelerde küçük ünlü uyumuna aykırı sözcükleri bulunuz.

1. a)Üyelerden ellişer milyonlira toplayalım.
2. b)Balkondaki masanın vazosukırıldı.
3. c)Doktorlarspor yapmanın kişiyi rahatlattığını söylüyorlar. Şimdiki zaman eki “-yor” hem büyük hem de küçük ünlü uyumunu bozar.)
4. d)Yağmurdiner dinmez dışarı çıkacağız.
5. e)En büyük zevki müzik
6. f)Spordan sorumlu devlet bakanı oydu. (Spor kelimesi Türkçe’nin hece yapısına uygun değildir. Telaffuz sırasında iki heceden oluşan bu kelime küçük ünlü uyumuna uymamaktadır. Fakat bu tür kelimeler konusunda dilbilgisi uzmanları henüz anlaşamadıkları için kesin bir şey söylemek mümkün değildir.)
7. g)Onasaatin kaç olduğunu sordum. (Büyük ünlü uyumuna uymadığı için “saatin” kelimesi küçük ünlü uyumuna uymaz.)
8. h)Hürriyetinedüşkün biriydi.
9. i)Milletin bağımsızlığı esastır. (Esas kelimesi büyük ünlü uyumuna uymadığı için küçük ünlü uyumu aranmaz.)
10. j)Monologçok hoşuna gitti.
11. k)Safranbolu’ya tarihîevleri gezmeye gittim. (Safranbolu birleşik bir isimdir; bu sebeple küçük ünlü uyumu aranmaz; büyük ünlü uyumuna uymadığı için “tarihî” kelimesi küçük ünlü uyumuna uymaz.)

6- Aşağıdaki kelimelerin yanlarında belirtilen ses olaylarına uygun şekilde ek getirerek yazınız.

1. a)Saat → ünsüz benzeşmesi: saatten
2. b)Ufak →ünsüz düşmesi: ufacık
3. c)Kasap→ ünsüz yumuşaması: kasabın
4. d)Bekle → ünlü daralması: bekliyoruz
5. e)Genç → ünlü türemesi: genciz
6. f)Gülen → ulama (kelime getirilecek): gülen adam
7. g)1983 → ünsüz benzeşmesi: 1983’te (Sayıların açık okunuşlarını göz önünde bulundurmak gerekir; bin dokuz yüz seksen üç sert ünsüzle biter.)

7- Aşağıdaki cümlelerde büyük ünlü uyumuna uymayan ek almış kelimeleri bulunuz ve ünlü uyumunu bozup bozmadığını belirtiniz.

1. a)Akşamleyinparkta buluşalım. (Büyük ünlü uyumunu bozmuş.)
2. b)Maçtakiheyecan hiçbir yerde yoktur. (Büyük ünlü uyumunu bozmuş.)
3. c)Üzerinde kırmızımtırakbir elbise varmış. (Büyük ünlü uyumunu bozmamış.)
4. d)Halamgilhâlâ köyde oturuyor. (Büyük ünlü uyumunu bozmuş.)
5. e)Bugünlerde yüzü pek gülmüyor. (Büyük ünlü uyumunu bozmuş.)
6. f)Amcama meslektaşlarınınbüyük saygısı vardı. (Büyük ünlü uyumunu bozmuş.)
7. g)Gelirkendergiyle gazeteyi getirmeyi unutma. (Büyük ünlü uyumunu bozmamış.)

8- Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili kelimelerdeki ses olaylarını yazınız.

1. a)Dağın doruğuna ulaştık.

Ünsüz yumuşaması: doruk-una → doruğuna

1. b)Unutkanbir insandı.

Ünsüz benzeşmesi: unutkan → unut-gan

1. c)Akşam pastanede sütlaçyemişler.

Ünlü aşınması: sütlaç → sütlü-aş, aynı zamanda ünsüz değişmesi var.

1. d)Onu sinemada görünce hissettiğimşeyi anlatamam.

Ünsüz türemesi: his ettik-im → hissettiğim, aynı zamanda ünsüz yumuşaması da var.

1. e)Çocuğun minicikelleri vardı.

Ünsüz düşmesi: minicik → minik-cik

1. f)Arabamız dağ yolunda güçlükle 

Ünlü düşmesi: ilerledi → ileri-ledi

1. g)Bu işi nasıl başardığını anlayamadım.

Ünlü aşınması: nasıl → ne + asıl (Bu kelimedeki ses olayını görmek güçtür; aynı şekilde “niçin” kelimesinde de “ne + için” kelimelerinin bir araya gelmesiyle aynı ses olayı meydana gelmiştir.)

İlginizi Çekebilir:

Milli Edebiyat Dönemi Fuzuli Annemarie Schimmel Anonim Halk Edebiyatı