Taşlıcalı Yahya

6. yüzyılda Mesnevi alanında tanınmış şairlerden biridir. Rumeli’de Taşlıca’dandır. Orada yetişmiştir. Aslen asker olan Yahya kendini sanat yanıyla da yetiştirmiş alim bir şairdir. Rüstem Paşa’nın sadrazamlığı sırasında yeniçerilik yapmış, Paşa’nın teveccühünü kazanmıştır. Kanuni’nin Bağdat seferine katıldığı ve Fuzuliile Bağdat’ta tanıştığı kaynaklarca kaydedilmektedir. Taşlıcalı Yahya’nın hamsesinde bulunan mesneviler şunlardır: Gencine-i Raz, Kitab-ı Usul, Gülşen-i Envar, Yusuf u Züleyha, Şah u Geda.

Bu eserlerden Gencine-i Raz, Taşlıcalı Yahya’nın ilk mesnevisidir. Kitab-ı Usul’ ve Gülşen-i Envar ile birlikte din, ahlak, tasavvuf ve aşk konularında yazılmış küçük hikayelerden oluşmaktadır. Yahya’nın mesnevilerinden Şah u Geda,konusu İstanbul’da geçen te’lif bir hikayedir. Kendisi de eserinin çeviri olmadığını belirtir. Şah u Geda’da İstanbul’un bazı yerlerinin, Ayasofya, Sultan Ahmed Camii gibi tarihi eserlerin tasvirlerinin bulunması mesnevinin önemini artırmaktadır. Hamsesi’ni Kanuni döneminde yazmış olan, Taşlıcalı Yahya mesnevilerinin hepsinde onu övmüştür. Yahya Bey, aynı zamanda Divan sahibidir ve Divanı’ndaki şiirleriyle de tanınmıştır. Ayrıca, Kanuni’nin büyük Şehzadesi Mustafa’nın Boğdurulmaşı üzerine yazdığı Mersiyesi de ünlüdür.

Ademoğlu âleme üryan gelir üryan gider
Nâle vü efgân ile giryân gelir giryân gider

Bir niçe mahbublarla geldi geçti sevdiğim
Gökdeki ervâh-ı kutsîlerle sanki can gider

Hâr-ı râhındır senin lâm-ı ta’alluk sûfiyâ

Raht u bahtı olmayanlar cennete asan gider

Alem-i firkat bizi rencide-hatır eylemez
Gönlüme gelse hayâlin gussa-i hicrân gider

Aşık-ı bî-çâre erbab-ı muhabbet bâbına
Akil ü dânâ gelir divâne vü hayran gider

Karşıdan gelse habîbi aşık-ı sâdıkların
Hayret-i başdan aşar aklı şaşar iz’an gider

Her kimin lâm-ı ta’alluk gibi bir kullâbı yok
Ahiret sahrasına Yahyâ gibi âsân gider